Ankh
Ankh (Nil'in Anahtarı, Crux Ansata)
Ank, (i). Eski Mısır'da hayat sembolü olan tepesi halka şeklindeki kulplu haç.[1]
Ankh, “T” harfinin üzerine oturtulmuş küçük bir daireden ibaret [2] olup çoğunlukla haç'a benzetilen; fakat Hıristiyanlıkla pek alakası olmayan en yaygın bir eski Mısır sembolüdür.[3] Kadın ve erkeğin birlikteliğini simgeler ve "evrensel yaşamın çekiciliği" olarak ele alır.[2] "Hayat anahtarı" ya da [4] "Nil'in anahtarı" olarak da bilinir.[2]
Ank, Eski Mısır'da en güçlü kültürel ve dinsel sembollerden biriydi. Yaşamın sembolüydü, firavun ve tanrıları Ankh ile gösteren bir çok sanat eseri mevcuttur.[5]
İsis misterleri, inisiyasyonunda kullanılan bu sembole birçok Mısır tanrısının elinde rastlanmakla birlikte, en çok İsis'in elinde rastlanır. Bu sembole “kulplu haç” (crux ansata) da denilir.[2]
Ankh'ın şekil olarak neyi temsil ettiği egyptologlar tarafından sürekli tartışılmıştır.
Kimileri, şeklinin insan vücudu olduğunu söyler. En yaygın kanılardan biri de budur, çünkü Ankh, ölümün ardından yaşamın sembolü, onun anahtarıdır. Şekil itibariyle çift cinsiyetli olduğu söylenir ki, bu da kadın veya erkek ayırt etmeksizin, köle ırk hariç bütün insanları temsil eder.
Kimileri ise seklinin Nil nehri olduğunu savunur. Doğduğu yer ince ucu, döküldüğü İskenderiye deltası yuvarlak başı, sağa ve sola açılan kollar ise Nil'in doğu ve batı yakasıdır.
Bir başka teoriye göre ise, ölüm ile bir tutulan çarmıh'ın üst bölümü yuvarlanmış şeklidir. Bilinmektedir ki çarmıha germe, yalnızca Romalılar tarafından değil, o dönemde gerek Yunanlılar, gerekse Mısırlılar tarafından sürekli uygulanan bir cezalandırma yöntemiydi. Bu haç şeklinin tepesinin yuvarlanıp bir elips/halka şekli oluşturmasının sebebi ise, sonsuz bir döngüyü işaret etmesi, böylece ölümden sonra yaşamı sembolize etmesidir.
Tabii ki bunların hepsi de, sadece teoriden ibarettir.[6]
Ankh, ölümün ardından yaşamın sembolü, onun anahtarıdır bu sebepten şeklin insan vücudu olduğu söylenir, şekil çift cinsiyetlidir. Anahtar güç ve sahiplenmenin simgesidir. Herkes kendi anahtarına kendisi sahiptir. Bu anahtar ile kendi kapısının, kendi gizemlerinin kilidini açacak ve kendi eserini verecektir. Bu sembolik anahtar her cevabın bizde olduğunu simgeler. Kendi kendini tanımayı becerebilmek gerekliliği vurgular. Haç şeklinin tepesinin yuvarlanıp bir halka şekli oluşturmasının sebebi ölümden sonra yaşamı sembolize etmesidir. Tanrıça Ma'at başında bir devekuşu tüyü ve her iki kolunda birer "Ankh', yaşamın sembolü olan yaşam anahtarı ile sembolize edilir.[7]
James Churchward'a göre daire, Mu'da ilâhî bir semboldü; "T" sembolü (Tau) ise "Ta-Ha" diye okunurdu ki, anlamı "yıldızlardan gelen sular"dır. Ezoterik bilgilere göre de su sembolü tesirleri ifade eden bir semboldür.
Daire, Raul Emmanuel gibi kimi teozofi yazarlarına göre, görünmez hiyerarşiyi simgelemektedir. T'nin yatay çizgisi ise görünmez hiyerarşi ile insanların birbirinden ayrıldığı bölgeyi gösterir. Bu durumda alt kısım, hür iradesiyle insana ayrılan yaşamı temsil eder. Sembolde aktif ve pasif, erkek ve dişi, yer ve gök ikileminin ifade edildiğini düşünenler de vardır. Ejiptologlar ise sembolün dairesinin İsa'yı temsil ettiği kanısındadırlar ki, ezoterik bilgilere göre Ra'nın yıldızı fizikî Güneş değil, "süptil Güneş" ya da "Güneş'in ardındaki Güneş" olarak ifade edilen "Sirius"tur . Bu durumda, sembol, Sirius ile ilgili bir anlam taşımaktadır. Nitekim Ankh'ın biraz değişik bir biçimi olan "İsis düğümü", Sirius'u temsil eden İsis'in (isis ve Osiris) adıyla anılır. İsis düğümü, Dünya'daki tüm yaşam tezahürünün besin kaynağı olan 'yaşamsal akışkan'in sonsuz özünü temsil ederdi ki bu, İsis'le özdeş kabul edilirdi. Ankh sembolü, diğer semboller gibi, kullanıldığı yere göre farklı anlamları olan bir semboldü. Örneğin, alnın ortasında tutulduğu zaman, 'misterler'e inisiye olmuş bulunmayı ve sırrı gizli tutmayı ifade ederdi. Yani, bu, inisiye olmayanlara (arkanlar'a) kapatan anahtardı. Psişik yetenekleri açığa çıkararak görünmez hiyerarşi ile vizyon veya sezgi yoluyla temasa geçen kimse, yani öte âlemin tülünü aralamış kimse, misteri kaybetmeksizin kimseye açıklayamazdı.
Mumyaların üzerine konulan Ankh sembolü ise mumyalananın, tanrılara (görünmez hiyerarşiye) benzer duruma gelene kadar doğum-ölüm süreçlerinden (reenkarnasyon) defalarca geçeceğini ifade ediyordu.[3]
Sembolün dairenin altında kalan, Tau adıyla bilinen “T” kısmı Maya, İnka, Hindu, Çin ve Kalde yazıtlarında rastlanan, birçok alfabede kullanılan bir harftir.[2]
Anlamı
Sözcük anlamı “yaşam” olan Ankh işaretinin simgelediği 12 anlamdan 4'ü, şöyle açıklanır:
- Ankh sembolü, genel anlamıyla ya da semavî ve dünyevî alem arasındaki irtibata ilişkin anlamıyla kullanıldığında, daire Semavi Yönetim'i “T”nin yatay çizgisi olan kol yeryüzü ile semavi alemi ayıran sınırı simgeler; sütun sembolizmini içeren aşağı inen kol ise iki alem arasındaki, iki yönlü her türlü irtibat ve iletişimi temsil eder.
- Sembol inisiyenin alnının ortasında, iki gözünün arasında, yani üçüncü göz hizasında tutulduğunda, misterlere inisiye olmuş bulunmayı ve sırrı gizli tutmayı simgeler. Bu, arkan denilen sırlara açılan kapıları inisiye olmayanlara kapatan anahtardır. Yani bu, öte-alemin tülünü aralamış, durugörü gibi psişik yeteneklere sahip olmuş ve görünmez hiyerarşi ile vizyon veya sezgi yoluyla temasa geçmiş inisiyenin sırları kimseye açıklamaması gerektiği anlamına gelir.
- Ankh sembolünün kulpundan tutulan bir anahtar olarak kullanıldığı sembolizmlerde ise, bu anahtar, onu taşıyan kişinin İsis gizemleri (misterleri) inisiyasyonundan geçmiş biri olduğunu simgeler. O kimsenin göğün kapısının anahtarına sahip oluşu İsis ve Osiris'le temsil edilen semavi vazife organizasyonunda, artık şuurlu olarak hizmet edebilecek bir duruma gelmiş olmasını ifade eder.
- Mumyaların üzerine konulan ankh sembolü, mumyalananın, ilahlara benzer duruma gelene kadar doğum-ölüm süreçlerinden (reenkarnasyon) defalarca geçeceğini simgeler.
Sembol, haç kısmından tutulması, İsis'in elinde olması gibi farklı bağlamlarda daha farklı anlamlarda kullanılmaktadır.[2]
Popüler Kültürde Ankh
Ankh sembolü, Hippiler ve Gotik akım öncüleri, Logan's Run,lost(dizi), The Hunger gibi filmler ve Sandman, Doctor Fate gibi çizgi romanlar, Kiss, Elvis Presley, The 69 Eyes gibi müzik grupları, Yu-Gi-Oh! gibi televizyon şovları ve Tomb Raider, Ultima, World of Warcraft, Guild Wars, Ankh gibi bilgisayar oyunlarıyla popüler kültürde oldukça sık kullanılan sembollerden biri olmuştur.
Yeniden biçimlendirilmiş ankh sembolü, profesyonel güreşçi Christopher Daniels ve Edge, yeni kuşak hip-hop sarkıcısı Erykah Badu, pop müzik sanatçısı Anastacia ve NBA yıldızlarından Shaquille O'Neal ve Dennis Rodman'da dövme olarak bulunmaktadır. Ayrıca sembolün çeşitli ürünlerinden biri de kaykaycı Mark Rogowski'nın "Ankh Model" kaykayıdır.[8][2]
Ank (English)
The Ankh was, for the ancient Egyptians, the symbol (the actual Hieroglyphic sign) of life but it is an enduring icon that remains with us even today as a Christian cross. It is one of the most potent symbols represented in Egyptian art, often forming a part of decorative motifs.
The ankh seems at least to be an evolved form of, or associated with the Egyptian glyph for magical protection, sa. However, what the sign itself represents is often disputed. For example, Sir Alan Gardiner thought that it showed a sandal strap with the loop at the top forming the strap, but if so, the symbolism is obscure and so his theory has found little real favor early on. However, this interpretation seems to have received some acceptance among modern writers. It would seem that the ancient Egyptians called that part of the sandal 'nkh (exact pronunciation unknown). Because this word was composed of the same consonants as the word "life", the sign to represent that particular part of the sandal, was also used to write the word "life".
Another theory holds that the ankh was symbolic of the sunrise, with the loop representing the Sun rising above the horizon, which is represented by the crossbar. The vertical section below the crossbar would then be the path of the sun
Wolfhart Westendorf felt it was associated with the tyet emblem, or the "knot of Isis". He thought both were ties for ceremonial girdles. Winfried Barta connected the ankh with the royal cartouche in which the king's name was written, while others have even identified it as a penis sheath. The presence of a design resembling a pubic triangle on one ankh of the New kingdom Covering all the bases with an ankh, djed and was-sceptre as an amulet seems to allow for the idea that the sign may be a specifically sexual symbol. In fact, guides in Egypt today like to tell tourists that the circle at the top represents the female sexual organ, while the stump at the bottom the male organ and the crossed line, the children of the union. However, while this interpretation may have a long tradition, there is no scholarly research that would suggest such an exact meaning.
The ankh, on some temple walls in Upper Egypt, could also symbolize water in rituals of purification. Here, the king would stand between two gods, one of whom was usually Thoth, as they poured over him a stream of libations represented by ankhs.
The ancient gods of Egypt are often depicted as carrying ankh signs. We find Anqet, Ptah, Satet, Sobek, Tefnut, Osiris, Ra, Isis, Hathor, Anibus and many other gods often holding the ankh sign, along with a scepter, and in various tomb and temple reliefs, placing it in front of the king's face to symbolize the breath of eternal life. During the Amarna period, the ankh sign was depicted being offered to Akhenaten and Nefertiti by the hands at the end of the rays descending from the sun disk, Aten. Therefore, the ankh sign is not only a symbol of worldly life, but of life in the netherworld. Therefore, we also find the dead being referred to as ankhu, and a term for a sarcophagus was neb-ankh, meaning possessor of life.
It is at least interesting that the ankh word was used for mirrors from at least the Middle Kingdom onward, and that indeed, many mirrors were shaped in the form of an ankh sign. Life and death mirror each other, and in any number of ancient religions, mirrors were used for Processions of Gods with ankhs in the Valley of the Kings purposes of divination.
In fact, the ankh sign in ancient Egypt seems to have transcended illiteracy, being comprehensible to even those who could not read. Hence, we even find it as a craftsman's mark on pottery vessels.
As the Christian era eclipsed Egypt's pharaonic pagan religion, the sign was adapted by the Coptic church as their unique form of a cross, known as the crux ansata.[9]
Appearance
The ankh is one of the most familiar of Egyptian hieroglyphs. It resembles the Christian cross, with a loop above the transverse bar. Theories on its origins are numerous and varied; ranging from sexual symbolism to the common sandal strap. Like the Knot of Isis, which it resembles, it is most likely depicts some kind of elaborate bow. Detailed representations of the ankh show that the lower section is actually comprised of two parts - the ends of the bow. Early examples of the ankh actually show the ends separated.
Originally, the ankh may have been a knot with some specific religious or mythical significance.[10]
Meaning
While the origins of the ankh may be obscure, the meaning is certainly clear - "life". It is with this basic connotation that the sign is carried in the hands of many Egyptian deities.
The ankh may represent the life-giving elements of air and water. It was often shown being offered to the king's lips as a symbol of the "breath of life." Anthropomorphic pictures of the ankh sometimes show it holding an ostrich-feather fan behind the pharaoh in a variant form of this idea. Similarly, chains of ankhs were shown poured out of water vessels over the king as a symbol of the regenerating power of water. Libation vessels which held the water used in religious ceremonies were themselves sometimes produced in the shape of the ankh hieroglyph.
The popularity of the ankh is evident in the numerous and varied types of everyday objects which were shaped in the form of the ankh. In Tutankhamun's tomb, a gilded mirror case was found in the shape of the ankh (see above left). The artist clearly was enjoying a play on words, as the Egyptian word for "mirror" was also, "ankh." Other objects such as spoons and sistrums were constructed in this familiar shape.
The ankh was popular throughout Egyptian history and due to its cruciform shape remained so into the Coptic period. It entered Christian iconography as the crux ansata, the handled or "eyed" cross.[10]
Dictionary of Symbols, Jean Chevalier and Alain Gheerbrant
Ankh (see also Cross, Knot) The Egyptian crux ansata, or looped tau-cross. This magic knot or cross, known as Nem Ankh, the key of life, was often used in the iconography of opposites. The loop over the tau-cross could stand for the Sun, for Heaven and Eath as the macrocsm and for man as the microcosm. It is generally interpreted as a symbol which expresses the reconciliation of opposites of the integration of active and passive qualities. This is amply confirmed by the fact that, when recumbent, the ankh symbolizes both male and female sexual attributes in precisely the same way as the very realistic Hindo depiction of a Hermaphrodite standing on a Lotus flower. Champdor gives a more traditional interpretation as:
the symbol of the millions of years of the life to come. The loop is the perfect symbol of what has neither beginning nor end and stands for the soul which is eternal because it has sprung from the spiritual essence of the gods. The cross erpresents the state of trance in which te neophyte struggled, or, more precisely, the state of death, the crucifixion of the chosen victim, and in some temples the priests used to lay the neophyte on a bed shaped like the cross... The possessor of the geometric key to the hidden mysteries, of which the symbol was this very looped cross, was able to open the gates of the Kingdom of the Dead and penetrate the hidden meaning of eternal life. Cham, p.22
Gods, kinks and Isis (almost invariably) are depicted holding the ankh to show that they command the powers of life and death and that they are immortal. The dead also carry it at the time their souls are weighed or when they are aboard the Boat of the Sun God, as a sign that they seek this same immortality from the gods. Furthermore the ankh symbolized the spring from which flowed divine virtues and the elixir of immortality. Therefore to hold the ankh was to drink from that well. It was sometimes held upside down by the loop - especially in funeral rites when it suggested the shape of a key and in reality was the key which opened the gateway of the tomb into the Fields of Aalu, the realm of eternity. Sometimes the ankh is placed on the forehead, between the eyes, and then it symbolizes the duty of the adept to keep secret the mystery into which he has been initiated - it is the key which locks these secrets away from the uninitiated. Blessed by the supreme vision, endowed with clairvoyance to pierce the veil of the beyond, he cannot attemot to reveal the mystery without losing it for ever.
The ankh is often set in the same category as the Girdle of Isis, as a symbol of eternity. This is not because its straight lines may be lengthened in the imagination to infinity, but because they converge upon and meet in a closed loop. This loop symbolizes the inexhaustible essence of the life force identified with isis, from whom life flows in all its forms. it is therefore carried by all those who wish to share her life. Hence the ankh may be identified with the Tree of Life, with its trunk and foliage.
The significance of the Girdle of Isis is far more complex. Like ropework or plaited hair round the arms and the loop of the cross, it infuses the concept of life and of immortality with the concept of the knots which tie down mortal life on Earth and which must be unravelled to enjoy immortality. `Free your bonds,' says The Egyptian Book of the Dead, `untie the knots of Nephthys.' And again: `Shining are those who carry the girdle. Oh! Bearers of the Girdle.' The same meaning is conveyed by the Tibetan Buddhist book called The Book of the Untying of the Knots. While the plain looped cross symbolizes divine immortality, sought orattained, the Girdle of Isis makes clear the conditions under which that immortality is obtained - by the untying of knots - dénouement in the true sense of the word.
A Dictionary of Symbols, Jean Chevalier and Alain Gheerbrant, translated from the French by John Buchan-Brown, Blackwell, 1994 (the French edition was originally published by Éditions Robert Laffront S.A. in 1969, 2nd ed. 1982)
If you get this book, try and get the hardback edition: the reviews at Amazon say the Penguin paperback is on cheap paper, at least in the US.
Note also that the English edition is not illustrated.[11]
Kaynaklar
[1] www.sozlukturkce.com/word/ankh/
[2] tr.wikipedia.org/wiki/Ankh
[3] www.ankh.rockmekan.com/haber-21575.htm
[4] en.wikipedia.org/wiki/Ankh
[5] www.gizliilimler.tr.gg/Eski-M&%23305%3Bs&%23305%3Br-h-da-Sanat.htm
[6] sozluk.sourtimes.org/show.asp?t=ankh
[7] blog.milliyet.com.tr/Blog.aspx?BlogNo=127838
[8] Mark Collier and BillManley, "How to Read Egyptian Hieroglyphs: Revised Edition". Berkeley: University of California Press, 1998.
[9] Taylor Ray Ellison, "The Ancient Ankh, Symbol of Life", www.touregypt.net/featurestories/ankh.htm
[10] www.egyptianmyths.net/ankh.htm
[11] www.holoweb.net/~liam/pictures/ankh/ankh.html